Saturday, April 26, 2008

KAPU KHAMDAL TANGTHU TOMKIM

PU KHAAMDAL DOPMUL:
Ka PU Khamdal minunnem, lawm-le-guol khawldan siem mama a nahi hi. Zogal, 1917-1919 lai in Zogal dou in ana pang hi. Nikhat Singngat kulpi en in a lawmpa toh a kuon ua, Kulpi en a adah lai un, Mangkang Sepaih (British Army) ten gal a pan ana kap ua, alawmpa pheipi a kap tongsah ta uhi. Ama jong a china diing dang um nonlou ahimanin, alampa a popai a , a khuo uh (Nahdai) tan a tunpi hi.
Nikhat a lawmpa Tuangin to gam a vavah uleh Humpi Nelkai nupa in Sazuh khat ana ne uh a tuah ta ua, Pu Tuangin ana tang pang in, aman’n tempawng toh a nua a zui a, humpi in anangih leh, aman’n kappa tapa-Hanthual tapa chi’n kitom in a kiminsiel a, khumi’n humpi a tai a , a lawmpa in ana kap a, tuami Humpi Nelkai a man ta hi. Tami a sa matna uah tambang in la khat a phuo uhi.
# Namtem tawi a, siallou dangleem, Kei pawh ngalliem kisa’ng e. Sangmang nuazui, kawlchieng phu e. Sumtuol ah laam tang kai e. Zogal venjou 1921 in Nuamzaching toh a kiteeng ua, tapa ni; Pumjagin leh Vialzahau leh numei ni: Thongchin leh Chingman anei hi. Hunchi khat in, a U … toh Zielna Khuo a sat ua, Silana khuo a tuni in a damthei ta si a, a damlou lai in tambang la a phuo hi.## A khu lenvui a kai zong in, Suan vontoawi ka zaulou e. Hing lel ve ua, khjuo kim guol aw, Kamkei bang giel sa hi’ng e.Tambang hinkhuo a jahjou in Sialna khuo ah 1949 in ahing na mualliam san ta hi. Tami kum ma in a zi Nuamjaching in jong a it atate nuasie in ahing na mualliam san hi.


A TAPA TAHPEN PUMJAGIN:
Pu Khamdal tapa tahpen Pumjagin 1923 kum in a pieng hi. A pa mabang in a neulai a pan mitaima tah ana hi hi. A Nu leh A Pa in Japan galjou in, meng nuasie ahimanun genthei tah in ana khosa uhi. Pumjagin pen nasephat leh kukal mama ahijieh in a naute teng toh Siela khuo ah, koima neh leh tah eng tuomlou in ahing khosah tou uhi. Mithapha leh duangching, melhoi mama ahi natoh, Japan gal jou in sepaih ding in sorkar in anachiel ua. Hinanleh, a ma nuam nanleh, a Pu in a naute meng nalai teng a nuasie ding ana phasah sih hi. Tuathamlou in, Pupa dan a tapa tahpen in Innpi nuasie in galpot ding pen ana ngaithei sih ua, ana phal mong mong sih hi. Tuajou sotlou in summet j(business) bawl a Teddim, Falam, Khalkha khuo, leh Bangladesh, India-Assam tah summet bawl in a tuan suah hi.
A tangval lai in Nungah ngai leh laphuo a hat mama a, tambang in nungah kaht la a phuo hi.
# Pal a gual leh MangngaihChing sieng Pheiphung suon tutvum vakhawl ta’ng e; Pallua chia lel ding hilou, Suanboi a tuong tuibang luan nuom e..
Kum 1952, July, 17 niin Nengzavung toh a kinung uhi. Thau a dei mama a a u Ngaizachiin pasal Thangkhochin toh Phaipi(Imphal) ah a vangaituo uhi. Zuumpi(Office) a kai chieng un mi umte a lien thei mama a, ama zawpi a U Thangkhochin a memg noukhat ahiman in mi lah a a hamwthaw mama a, a Zuum (office) kaina ua tambang in la a phuo hi.
## Chinthu zatam a ngaitua ding vaimang lai ah, Masuan Chin mel neu e, Sienmang aw ! Lungdei khawl chiang, tuangtunna di’n, Tung Pasien leh Chin chinthu hi e..
Kum 1958 in Sialna khua apan in Khienglam khou a a lal a , vangsiet um tah in August, 5, 1961 ni in a zi Nengzavung in a shisanta hi. Azi Nengzavung toh ta pasal 2(ni) leh numei 2 (ni) a nei hi. Azi in nau neu nausie ahiman in, zankhat tambang in al a phuo hi.

# Selung siel ing zalkhun tung ah, Zanchiang zang Vaiva ham tongluang e. Khangthei louleng, zalkhun tung ah,Vonsen mai maw’ng e, tuun in henem aw
A Lungleen Niin tambang la aphua hi.

@ Suni tumkuan he hing nemding, Vangla a khawl chin-leh-tuoi, Vang kungngai mubang lian sengseng e. Chin-le-tuoi lah galdot a zal, Angkawi zua chi’n tuun Ching aw chi’ng e.
February, 18, 1963 in Chingnaginiang toh a kinung a, ta pasal 4 leh numei 3 anei hi. Pumjagin pen mi chithei leh mi thutah ahi jieh in Hattuom lang a sumkem tu in a pangden kei hi. Mi thahat leh taima ahi jieh in mite sang in Singtang lou ahou lien jotham a, Zanglou mi a sang a lienjo a anei hi. Tuithul loujau phaipheng pi, tempong toh siembhang jang in A zi Chngngainieng toh janglou lienpi khat ana satdoh hi. A ngai mama a zi aphuana la:

$$ A sing hi aw munzang lai ah,Limlian gam mawngsing hi aw Niang aw.
Zuang leng Phualva tulga lawmbang nalim ah, Kei khawlvang niang aw e..
Khienglam khuo ateng sung un, Pasien guoljolna, bu-leh-bal, khachi, vaimim, ankam tang pang dimlet in ana nei jing hi. Tua leh khal in mite sohpen leh Nungah Tangval kholmum pen ahi.
Kum 1979 in A Tate maban khualna in Lamka ( Zomi Colony) ah ahing pem lut ta a, Kheinglam Innpi pen Zomum a atualut ta hi. A tapa tahpen Dalzahau in Munsif Court ah Kumpi kna sem in a um a, hinanleh, 1982, March, 1 ni in tahsa damlouna jieh in ahing shita hi. Tuamin in a tapa sepna ah Die-Harness in Mumsif Court a tehnua in Peon in a vasem hi. Zuum(office) a kaina tambang late a phuo hi.
$ Tumbang vuai kuon von banzal pebang ka zil, Lun banzal siemsil hing ging lenlen ngai aw e. Pebang zil lun tong naubang sang Ka san tuibang leluon khielkhiel e.
$$ Tumbang vuaikuon, Von banzaal pebang ka zil, Vanmang baanzal siamsil Lawngging zel e, ngai aw e.
Siamsil lawg ging, Tong kaluan leh, Zoudam tuibang le luan kha veng e. Kum 12 jou Tarik March, 2004 kum in a tapa Dalzahau mualsuong a doh in, a lim kilomtah mai a mualsung tung a tuangsah in tambang in la aphua leu leu hi.
@ Khomuol lum suong dawtam tungah,Von aw na meel Va bang tuong hi e. Theisen an lawm hing jing zinte Lugdei houlung na kumpi ve aw.
Pumjagin ahileh louhaw hat mama mi ahia, khanglui lai hileh tang-ai thei dinmun a dinmum a ding gige mi ahi. Mi hase bai mama khat jong ahia, a zi Chingngainieng toh nikhat kilung nopmo in tambang in la aphuo hi. !! Tumbang vuaikuan, sumbang nangnaul Siangmang mai ahi, tongchiam na, Niang aw, theilou maw. Niang aw theilou maw, Phamta leng suun naubang in nahing kaa ngam nadiei ? Nieng aw e. Angai mama a Zi : #A sing hi aw munzang lai ah,Limlian gam mawngsing hi aw Niang aw. Zuang leng Phualva tulga lawmbang nalim ah, Kei khawlvang niang aw e.
A laphuo dang dang te.
1. ATUPA GINZAKAP A PHUOHNA :
#Sangkap gel a chinglou napi, Katuai vontawi Ginzakap Pu hi mel ing e.
Sangkap gel ching Ginzakap Pu, Mamaw tangbang hingdam teitei aw.
2. ATUNU GINSUANCHING A PHUOAHNA;
#Tun-sih, Zua-sih lumbang kang sun, Mangpupa mubang kungngaina lianseng sang e.
Ki henemna khaubang sutsiam, Von Niang vontawi Ginsuanching aw e.
3. ALIM (photo) A PHUAH NA:

#Kapham nuachia he lungzuang zong, Luanhi kailou ding, Duangsua pallou henem tutkhol e.Duongsuo pallou hekhuo tutkhol, Chin-le-tuoi aw, Melmu kidang tuam deudeu veng aw e..
4. NUNGAH LEH TANGVAL TE LA;
#Theisen gualtoh ngabang lenlai, Vang mubang in ken ngai na veng e.
I lenlaite lunging eel lei, Lungzuang kei muanmo na hi e.
5. SIELNA A TENLAI A LATE:
#Kawlchiang masuan na Singnuai ah, Chiin toh sangmang kasial nunuam e. Chiin toh Sangmang kasial nunnuam, Khomual Han zai katawi nunnuam e..
6. NAUTE KUNG DELHI ZINNA LA
#Agam vangla mualzatam, Seenlai jomte ngaina’n, Ga-thaang bang a Ka vezel aw e.
I ki ngaina tutan then mo, Damtui kulthuh lailu bang kiamthei kei, Ngainou aw e..
7. KHOLUITE PHUAHNA:
#Pianna zougam lei nunnuam zong, Mualdawn Zouheisa bang kitawi aaw e. Mualdawn Zouhiesa bang kitawi zong, Muisi bang tutan namlai e.
8. DELHI AHONA AZI CHINGNGAINIENG APHUAH:
#Angkawi lungmawl nem nading, Vaimang baanzal Vanleng tung tuangkhom vai Kangchi ngai aw e. Vanleng tungtuang, Sunni kimchiang, Delhi tuangtung, Lunglai ga mungbang khau nalai e.
9. VANLENG TUNG A APHUAH’
#Vonteng komding Vantham zawl ah, Thelva bang lamkoi ing, Nieng aw e. Sianmang Tongsua, Sumbang tuahna, Thesolonika bung 4:17, Vantham zol melmu’ng e ngai aw.
10. DREAMGIRL(MELHOI LIANU) LA
#Kazaal mang a khawlpi,lungtua kamu ngainou nahi koi aw e,
Khang theilou a samgi bang khente bang, Ngainou nahi keei aw e..
11. SIALNA A A ZUNEH LAI A PHUA;
#Kei lah ningneh tai khovah, Chiam koi lah khangthei lou taven maw lawm, Khangthei lou a, Suandamtui suang tah la in kawi hei taven maw lawm.
12. NILUM AWINA LA
#I Von sausuan atung sang ah, Suun nitum chiamzel ing, ngai aw e.. Suun nitum chiam, khattang tutkhawl, Tunsah ningbang, ngui veng aw ngai aw e..
13. LOUHO HATNA LA:
#Tutkawl tawi hiembang hat lua lawm, Kumchin missing khomual suah lawm aw, zumhuai e. Kumchin missing khomual suah lawm aw, Zumhuai. Theilou sing tunnu kung ah, gam huiva bang mau zong zumhuai.
14. TUIDAM NUNGAH TE TOH KIPHUOHNA:
#Pasal: Nikhat melmu tongsaan hounuam Na melhoi ching nuam ing lawm aw e.
Nungah: Melhoi chin ah taang nung lailen, Ken hing le chi’n, nuam ing lawm aw e.
15. A SANGGAMNU THONGCHIN ZUHUAN KHUM A PHUAHNA:
#Katuai ningsah khuai bang khumnou, Ka lunglai mangbang hing ziel kei e. Vabang piln’ang ka chi vang in, Ningzu bel a ka lengkuai Zangvai vabang pilna mel ma’ng e.
By: HaulianKap Suantah, ksuantah@gmail.com

0 Comments:

My favourite Blog List